عفونت بیمارستانی

بشر از ابتدای شروع زندگی بر کره خاکی همواره در حال مبارزه در برابر عوامل طبیعی مثل سرما، گرما و بسیاری از عوامل بیماری آفرین و عفونت زا بوده است زمانیکه انسان حاضر به قبول ضعف و شکست باشد از موقعیت ممتاز کنونی محروم گردیده و با نابودی تدریجی نسل خویش روبرو خواهد شد.فرهنگ عمید در تعریف لغوی عفونت را فاسد شدن یا برگشتن طعم چیزی بیان می کند.

اما برای تشریح ابعاد تخصصی تر به ذکر برخی تعاریف تخصصی می پردازیم.

1ـ حضور ارگانیزم های بیماریزائی که قادرند اختلال در علائم حیاتی (درجه حرارت و تغییر تعداد گلبولهای خون) و حالت تعادل و توازن طبیعی بدن ایجاد نماید.

2ـ جایگزینی عوامل بیماریزا شامل انواع باکتری، ویروس، قارچ و آنگلها در قسمتهای مختلف بدن میزبان را عفونت گویند.

پس در جمع بندی می توان نتیجه گرفت عفونت زمانی بروز می کند که عامل بیماری زا به بدن میزبان وارد شده و سیستم ایمنی را تحریک نماید. اثر این مقابله نیز غالباً به اختلال در عمل کرد طبیعی بدن اثبات می شود.ذکر این نکته ضروریست که اگر عامل مهاجم بتواند بطور زنده و فعال در خارج از سیستم ایمنی بدن فرد باقی بماند حالت حاد بیماری بروز کرده اما در صورتیکه وارد این سیستم شده و برای مقاومت در برابر انهدام خود نقطه ای از بدن میزبان را برای تجمع انتخاب کند. حالت مزمن بیماری مشاهده خواهد شد.

پس حاصل آنکه در ابتلا به یک عفونت علاوه بر قابلیت پذیرش بیماری در انسان و کاهش مقاومت عمومی بدن لزوماً قدرت بیماریزایی میکروب مهاجم نیز باید در حد کافی باشد. تا بتواند زمینه مساعدی در بدن برای ابتلاء به بیماری ها را فراهم نماید. بدن ما برای دفاع در برابر میکروارگانیسم ها به عنوان عوامل ایجاد کننده عفونت (عوامل عفونی مهم عبارتند از ویروس ها، باکتریها، ریکتزیاها، قارچ ها و انگل ها)

مجهز به مکانیسم های دفاعی و موانع بازدارنده مهمی بشرح زیر می باشد:

1ـ پوست اولین سد دفاعی بدن است که دارای PH ویژه و اسید های چرب و لیزوریم ها می باشد.

2ـ سطوح مخاطی:

معده با تغییرات PH و دستگاه فوقانی تنفس با حرکات مداوم مژکها و ترکیب ویژه ترشحات بزاق و مجاری مختلف بدن عمل می کند.

3ـ سیستم ایمنی:

عمل کردهای اختصاصی و غیر اختصاصی سیستم دفاعی در خارج از بدن نقش خود را ایفا می کند عوامل عدیده و گوناگون قادر به تضعیف و یا انهدام این مکانیسم ها وعبور از موانع بازدارنده طبیعی بدن هستند که اختلال در عمل کرد هر یک از سطوح فوق منجر به بروز بیماریهای خاصی خواهد شد.

تمامی عوامل فرصت طلب و بیماریزا برای ایجاد بیماری در فرد یکی از راههای زیر را برای ورود به بدن ما را انتخاب می کنند:

الف) تماس مستقیم:

از طریق ترشحات بدن مثل ادرار، خلط، چرک و ترشحات زخم های باز.

ب) تماس غیر مستقیم:

تماس با وسایل و ابزارها مانند ظروف، ملحفه، تجهیزات و ابزارهای طبی مشترک.

ج) سرایت از حاملین و ناقلین:

شامل انسان، حشرات و برخی عوامل بیماریزای محیطی (گرد و غبار/ آب و هوا) که قادرند براحتی عفونت ها را از فردی به فرد دیگر منتقل نمایند.

• تعریف عفونت بیمارستانی:

سالها پیش سقراط حکیم در کتابی به عفونتهای زایمانی و علل شیوع آن اشاراتی داشته، اما شاید دلیل محکم شناخته شده تجربی این گروه از عفونت ها در سده های گذشته را بتوان ساخت آسایشگاه ها و بیمارستان های خاصی برای بیماریهای مرگ آوری همچون سل ، آبله ، طاعون و جزام دانست.

• عفونت بیمارستانی به عفونتی گفته می شود:

که افراد بستری در بیمارستان در مدت زمانی که در بیمارستان بسر می برند به آن مبتلا می شوند و تظاهرات بیماری ممکن است در حین بستری بودن و یا بعد از مرخص شدن بیمار بروز کند. معمولاً عفونت هایی که بعد از 48 تا 72 ساعت ظاهر می شوند را به عنوان عفونت های بیمارستانی قلمداد می کنند و اگر در مدت کمتر از 48 ساعت بعد از بستری شدن بیمار عفونتی اتفاق بیفتد احتمال اینکه فرد در هنگام پذیرش در بیمارستان در مرحله کمون آن بیماری بسر می برده است می باشد . باعث افزایش هزینه ها – طولانی شدن بهبودی – ناتوانی و مرگ بیماران می شود.

در مورد بیمارانی که بعد از ترخیص دچار عفونت می گردند زمانی این بیماران در تعریف عفونت بیمارستانی گنجانده می شوند که:

الف) 7-10 روز پس از ترخیص بیمار که به علت داخلی بستری بوده هیچ اقدام جراحی خاصی صورت نگرفته است.

ب) تا یک ماه پس از ترخیص به علت جراحی که Implant برای بیمار کار گذاشته نشده باشد مانند : لاپاراتومی ، آپاندکتومی و هرنی.

ج) تا یک سال بعد از جراحی که برای بیمار Implant کار گذاشته شده باشد مثل عمل های ارتوپدی که پیچ و پین و پلاک و … کار گذشته می گردد.

افرادیکه در معرض ابتلاء به عفونت بیمارستانی هستند. در کل سه گروه در معرض خطر ابتلاء به عفونتهای بیمارستانی می باشند.

1– بیمار              2- جامعه                       3- پرسنل سيستم درماني

ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺍﻋﻀﺎﻱ ﺑﺪﻥ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥ، ﺩﭼﺎﺭ ﻋﻔﻮﻧﺖ ﮔﺮﺩﺩ ﻭﻟﻲ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻋﻔﻮﻧـﺖ ﻫـﺎﻱ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻧﻲ، ﻋﻔﻮﻧﺖ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩﺍﺩﺭﺍﺭﻱ ( ۴۲ %) ، ﻋﻔﻮﻧﺖ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺗﻨﻔﺴﻲ ﺗﺤﺘـﺎﻧﻲ (ﺩﺭ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺩﻳﮕـﺮ ﺑـﻪ ﻋـﺪﺩ ۱۱ % ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ) ﻳــﺎ ﭘﻨﻮﻣﻮﻧﻲ ( ۱۵ % ﺗﺎ ۲۰ %)  ، ﻋﻔﻮﻧـﺖ ﻧﺎﺷـﻲ ﺍﺯ ﺯﺧـﻢ ﺟﺮﺍﺣـﻲ ( ۲۴ %) ، ﻭ ﻋﻔﻮﻧـﺖ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﮔﺮﺩﺵ ﺧﻮﻥ ( ۵ – ۱۰ %) ، ﺍﺯ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﺳﺎﺱﺗﻌﺎﺭﻳﻒ ﻧﻈﺎﻡ ﻣﺮﺍﻗﺒﺖ ﻋﻔﻮﻧـﺖ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻧﻲ ﻣﺮﻛﺰ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮﻱ ﻭ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ ﻫﺎ (CDC ) ﺩﺭ ﺟﺪﻭﻝ ﺷـﻤﺎﺭﻩ ۱ ﺷـﺮﺡ ﺩﺍﺩﻩ ﺷـﺪﻩ ﺍﻧـﺪ. ﻃﺒـﻖﺑﺮﺭﺳﻲ ﻫﺎﻱ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪﻩ، ﻋﻔﻮﻧﺖ ﺍﺩﺭﺍﺭﻱ، ﺷﺎﻳﻊ ﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﭘﻨﻮﻣﻮﻧﻲ ﻛﺸﻨﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻫﺎﻱ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻧﻲ ﻣﺤـﺴﻮﺏ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ ﮔﺮﭼﻪ ﺩﺭﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﻛﺰ، ﻋﻔﻮﻧﺖ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻧﻲ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﮔﺮﺩﺵ ﺧﻮﻥ، ﻋﻠﺖ ﺍﺻﻠﻲ ﻣﺮﮒ ﺑﻴﻤﺎﺭﺍﻥ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ.

• ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻋﻔﻮﻧﺖ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻧﻲ:

ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻫﺎﻱ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻧﻲ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺟﻨﺒﻪ ﺣﺎﺋﺰ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ :

ﻣﺮﮒ ﻭ ﻣﻴﺮ ﻭ ﻧﺎﺧﻮﺷﻲ ﺑﻴﻤﺎﺭﺍﻥ

ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻃﻮﻝ ﻣﺪﺕ ﺑﺴﺘﺮﻱ ﺑﻴﻤﺎﺭﺍﻥ ﺩﺭ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥ

ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎﻱ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪﻥ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺑﻴﻤﺎﺭﺍﻥ، ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﺗﺸﺨﻴﺼﻲ ﻭ ﺩﺭﻣﺎﻧﻲﺭﺍﻩ ﻫﺎﻱ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻣﻴﻜﺮﻭﺍﺭﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎ ﺩﺭ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥ

ﺩﺭ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﻣﻴﻜﺮﻭﺍﺭﮔﺎﻧﻴﺴﻢ ﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻃـﺮﻕ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﮔﺮﺩ ﻧـﺪ ﻭ ﮔـﺎﻫﻲ ﻳـﻚ ﻣﻴﻜﺮﻭﺏ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮﺩ.

• ﺭﺍﻩ ﻫﺎﻱ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻣﻴﻜﺮﻭﺍﺭﮔﺎﻧﻴﺴﻢ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ :
• ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻤﺎﺱ (Contact) : ﺗﻤﺎﺱ، ﺷﺎﻳﻊﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻫﺎﻱ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ

ﻭ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺯﻳﺮ ﮔﺮﻭﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﺩ :

ﺗﻤﺎﺱ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺳﻄﻮﺡ ﺑﺪﻥ ﻭ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﻴﻜﺮﻭﺍﺭﮔﺎﻧﻴﺴﻢ ﻫﺎ ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺰﺑﺎﻥ ﺣﺴﺎﺱ ﻭ ﻓﺮﺩ ﺩﭼﺎﺭ ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻳﺎ ﻛﻠﻮﻧﻴﺰﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﻣﻴﻜﺮﻭﺏ

ﺗﻤﺎﺱ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻴﺰﺑﺎﻥ ﺣﺴﺎﺱ ﺑﺎﺷﻲء ﻭﺍﺳﻄﻪ ﺁﻟﻮﺩﻩ (ﻭﺳﺎﻳﻞ، ﺳﻮﺯﻥ، ﭘﺎﻧﺴﻤﺎﻥ، ﺩﺳﺘﻜﺶ ﺁﻟﻮﺩه

ﻗﻄﺮﻩ ( Droplet) ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮﺩ ﺣﻴﻦ ﻋﻄﺴﻪ، ﺳﺮﻓﻪ ﻭ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮﺩﻥ، ﺣﻴﻦ ﺳﺎﻛﺸﻦ ﻛﺮﺩﻥ ﻳﺎ ﺑﺮﻭﻧﻜﻮﺳﻜﻮﭘﻲ ﻭ ﻣﻮﺍﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻣﻠﺘﺤﻤﻪ، ﻣﺨﺎﻁ ﺑﻴﻨﻲ ﻳﺎﺩﻫﺎﻥ

• ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻮﺍ  (Airborne)
• ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﻣﺸﺘﺮﻙ ﺁﻟﻮﺩﻩ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻏﺬﺍ، ﺁﺏ، ﺩﺍﺭﻭﻫﺎ ﻭ ﺗﺠﻬﻴﺰﺍﺕ ﻭ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺁﻟﻮﺩﻩ
• ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻧﺎﻗﻠﻴﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺸﻪ، ﻣﮕﺲ ﻭ ﻣﻮﺵ ﻛﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﭼﻨﺪﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻋﻔﻮﻧﺖﻫﺎﻱ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻧﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ .

• نتيجه:

براي جلوگيري از VAP نبايد فقط روي يك ريسك فاكتور تمركز كرد بلكه بايد از يك پروتكل كلي تبعيت كرد و اين پروتكل و مراقبت هاي ويژه بايد در بين پرسنل آموزش داده و بعد ازآن تمرين و ارزيابي شوند. با رعايت اين اصول به طور چشمگيري از مورتاليتي و موربيديتي در ICU كاسته مي شودكه اينها بستگي به برنامه هاي آموزشي و سياست هاي مديران بيمارستاني دارد.